"Kalemi Kulağının Üstüne Koy" Hadisi

     İmam Tirmizî el-Câmi'inde ("İsti'zân", no: 2714) senediyle rivayet eder ki, Zeyd b. Sabit (r.a) şöyle demiştir:

دَخَلْتُ عَلَى رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَبَيْنَ يَدَيْهِ كَاتِبٌ، فَسَمِعْتُهُ يَقُولُ: ‌ضَعِ ‌الْقَلَمَ ‌عَلَى أُذُنِكَ؛ فَإِنَّهُ أَذْكَرُ لِلْمُمْلِي.

 Rasûlullah'ın (s.a.v) huzuruna girdim; yanında bir katip vardı, ona şöyle söylediğini işittim: “Kalemi kulağının üzerine koy, çünkü bu durum yazan kimseye daha iyi hatırlatır.”

    İmam Tirmizî, hadisin akabinde, senediyle ilgili şu bilgiyi verir: "Bu hadis garibtir. Sadece bu şekliyle bilmekteyiz, senedi zayıftır. Ravilerinden Anbese b. Abdurrahman ile Muhammed b. Zazan’ın hadiste zayıf oldukları söylenmiştir."

    Saygıdeğer okuyucu, hadiste zayıflık, kendi içinde mertebelere ayrılan bir durumdur. Zayıflığın en alt mertebesindeki hadisler yani hafif derece zayıf hadisler kendi gibi başka bir hadisle takviye edilip hasen li-gayrihî mertebesine çıkabilirken, zayıflığı şiddetli olan, üst mertebe zayıf hadisler için böyle bir şey söz konusu değildir. Hafif derece zayıf olup bir fazilet bildiren hadislerle amel etmek caiz veya müstehaptır. Fakat zayıflığı şiddetli olan, uydurma olmasından şüphelenilen hadislerle amel edemeyiz, bir hadis-i nebevî imiş gibi inanıp başkalarına anlatmamız da doğru olmaz. 

    İmam Tirmizî'nin yukarıdaki hadis için zayıflıkta hangi dereceyi kastettiğini anlamaya çalışalım. Bunun yolu da, bahsettiği iki zayıf ravinin durumlarını incelemekten geçiyor. 

    İmam Buhârî, et-Târîhu'l-Kebîr adlı, raviler hakkında bilgi verdiği eserinde (no: 9389) Anbese için "(Muhaddisler) onu terk ettiler" diyor. Bu da ravinin çok zayıf olduğu anlamına gelir. ez-Zehebî'nin Târîhu'l-İslâm'da (IV, 703) bildirdiğine göre İbn Hibbân bu şahıs için "Uydurma rivayetler sahibidir, kendisiyle ihticac etmek (yani hadislerini delil olarak almak) helal değildir" der. 

    Anbese'nin bu hadisi kendisinden rivayet ettiği Muhammed b. Zâzân'a bakalım. İmam Buhârî et-Târîhu'l-Kebîr'de (no: 242) onun için "Münkeru'l-hadistir, hadisleri yazılmaz" der. Bunu Ebu Zür'a da söylemiştir. 

    İki ravinin bu fecî ahvâlinden ötürü, bazı âlimler yukarıdaki hadisin uydurma olduğuna hükmettiler. Hadis ya uydurmadır, yahut çok zayıftır. Yazı yazarken kalemi kulak arkasına koymak iyi bir hatırlatıcı olsa dahî, senedi bu durumdayken bu sözü Peygamberimiz'e (sav) nispet etmemiz doğru olmaz.